Bernard Spitz, Manu Keirse, Annemie Vandermeulen

Samenvatting

Dit toegankelijke boek is door een drietal gezamenlijk geschreven: een vrouwenarts, een klinisch psycholoog en een sociaal verpleegkundige. Zodoende worden meerdere facetten van de miskraam en de gevolgen hiervan belicht.
Zo zijn er vanuit de medische hoek een paar hoofdstukken gewijd aan de embryonale en foetale ontwikkeling en aan de oorzaken en het ontstaan van miskramen. Het belangrijkste deel van het boek is echter gewijd aan de gevolgen van een miskraam.

Over het algemeen worden de gevolgen van een miskraam onderschat. Gevoelens van schuld en van falen kunnen de relatie met de partner of met de omgeving danig verstoren. De gevolgen van een miskraam laten zich nog breder voelen. Let er bijvoorbeeld op hoe broertjes of zusjes reageren op het verlies. Soms hebben de ouders zelf zo veel verdriet dat het beter is om iemand anders te vragen aandacht aan de andere kinderen te geven. Grootouders verliezen óók: ze verliezen het perspectief op een kleinkind én ze zien hun eigen kinderen lijden. Op de onderlinge relatie van de partners heeft een miskraam vaak ook effect: beide partners rouwen en reageren anders.

Tijdens het verwerkingsproces probeert men het verlies te begrijpen. Ook hierbij geldt, net als bij een normaal rouwproces, dat het stellen van ‘waarom-vragen’ belangrijk en normaal is, zelfs als er geen antwoord te vinden is. Het is goed om hart en hoofd weer bij elkaar te brengen; een luisterend oor kan hierbij enorm helpen.

Wat rouw betreft is er speciale aandacht nodig bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap en bij een vrijwillige zwangerschapsonderbreking. De buitenbaarmoederlijke zwangerschap heeft een zeer acuut karakter en daardoor wordt de verlieservaring soms naar de achtergrond geschoven. Na een vrijwillige zwangerschapsonderbreking kan men vaak moeilijk bij iemand terecht met het leed.

Vanuit puur medisch standpunt gezien zou een vrouw één a twee dagen na een miskraam weer aan het werk kunnen gaan. Een miskraam is echter niet alleen een medisch probleem! De emotionele reactie op miskramen is soms ingrijpender dan de lichamelijke gebeurtenis. Je verliest een stuk toekomst. Het is makkelijk om aan je omgeving te vertellen dat je zwanger bent, maar om te vertellen dat je een miskraam hebt gehad, blijkt vaak moeilijk.
Bij opname in het ziekenhuis kan het gunstig zijn als de vrouw zelf mag kiezen of ze wel of niet op de kraamafdeling wordt opgenomen. Belangrijk is het om aan de ouders uit te leggen wat er met het afgestoten vruchtje gebeurt. Op sommige begraafplaatsen is een collectieve, gereserveerde plaats aanwezig die speciaal voor embryo’s en foetussen is. Het medische onderzoek van het embryo of van de foetus mag niet los komen te staan van een eventuele betekenis die dit kan hebben voor het echtpaar.

Ook bij een miskraam moet rouwarbeid worden verricht en dat kost energie. De volgende rouwtaken moeten plaatsvinden:
–  Aanvaarden van de werkelijkheid van het verlies. Bij sommigen helpt het om het overleden kindje te zien. Men kan helpen door het verlies niet te minimaliseren.
–  Ervaren van de pijn van het verlies. Verdriet verwerken is door de pijn
heengaan. Het helpt niet als de visite kleine kinderen thuislaat, of als er niet over gepraat wordt. Agressie of schuldgevoelens zijn normale reacties en het is een weg waarlangs de pijn naar buiten komt.
–  Zich aanpassen aan een leven zonder zwangerschap. Je kunt helpen door ze het verhaal te laten doen.
–  Opnieuw leren houden van het leven.

Mannen rouwen anders dan vrouwen. Troosten is niet het antwoord weten, maar aandachtig luisteren zodat verdriet naar buiten kan stromen. Het is deelnemen aan het verdriet en niet het wegnemen ervan.
Een zwangerschap ná een miskraam is vaak vol zorgen en angsten. Een belangrijk argument om een nieuwe zwangerschap nog even uit te stellen is dat de ouders de ruimte moeten hebben om te rouwen, want een onverwerkt rouwproces kan later voor problemen zorgen. Van de andere kant kan een nieuwe zwangerschap ook juist tot steun zijn bij het verwerkingsproces van hun verlies. Sterk hunkeren naar een volgende zwangerschap werkt door in de seksuele relatie. Soms ontaardt heerlijk,
ontspannen vrijen daardoor in een aaneenschakeling van technische handelingen.

Na meerdere miskramen zie je vaak een zoeken naar patronen. Dit is een vorm van bijgeloof en is een verwoede poging om opnieuw controle te krijgen over het leven.
Omdat er soms geen luisterend oor of steun te vinden is in de directe omgeving is een zelfhulpgroep voor lotgenoten een uitkomst.

Tineke, maart 2009